‘Other Talk’, minder en beter praten over migratie
‘Wat houdt jullie bezig, wat doen jullie zoal?’ zijn vragen die misschien niet eens rechtstreeks worden gesteld maar in elke losse babbel met vrienden of familieleden besloten zitten.
Als duidelijk wordt dat je ‘iets’ met of voor vluchtelingen doet, wordt er misschien wel gefronst of zelfs een heus discours voorbereid over zin en onzin van je inspanningen, over hoe de vluchtelingenproblematiek echt moet worden gezien en aangepakt. Proberen daar je eigen visie en motivatie precies en overtuigend tegenover te stellen, leidt soms regelrecht naar frustratie. Woorden lijken hun kleur, hun lading en hun inhoud te verliezen en stoten op onbegrip, na het gesprek voel je je een tikkeltje ontmoedigd.
Het bestaan van het initiatief ‘Other Talk’ bewijst dat je met een soortgelijke ervaring zeker niet alleen staat. ‘Other Talk’ werd door 11 11 11 in samenwerking met Vluchtelingenwerk Vlaanderen en diverse andere organisaties in het leven geroepen. Dit om het migratievraagstuk dat in onze maatschappij controverses oproept op een opbouwende manier bespreekbaar te maken.
Wie zich voor vluchtelingen inzet kan er nu eenmaal niet omheen. Nieuwkomers helpen integreren, vergt communicatie met de bestaande omgeving.
En die is soms niet neutraal. Hoe zou het ook anders kunnen met een thema dat de media en de sociale media domineert. Meningen vliegen over en weer en niet zelden zetten argwaan of angst de toon. Al wijst onderzoek uit dat een grote groep van mensen een positie in het midden inneemt, wars van extreme standpunten. Alleen vormt het een stille groep die zich zelden uitspreekt. Het is wel die groep die open staat voor een genuanceerde benadering en daarom in het debat kan betrokken worden.
Halve waarheden
Mensen hebben de neiging om een deeltje van de waarheid als ‘de’ waarheid te zien. Als je op een regendag naar de lucht kijkt, kun je veronderstellen dat de zon niet meer bestaat. Dat is natuurlijk niet zo, we weten dat een wolkendek ons het zicht op die vuurbol belemmert. Anders is het gesteld wanneer we naar de migratieproblematiek kijken. Een aantal overtuigingen beïnvloeden het beeld dat we krijgen en we vergeten dat ze het beeld vertekenen.
Ieder kijkt vanuit zijn eigen standpunt. Dat standpunt bakent slechts een deel van de werkelijkheid af.
‘Other Talk’ noemt het ‘Frames’, elk met hun kernboodschap en bijhorende uitdrukkingen.
Zo zien sommigen de migratieproblematiek in het kader van botsende beschavingen waarin hun waarden en normen onverzoenbaar zijn met de onze. Of een migrant is per definitie een vijandige indringer die voor onveiligheid zorgt. Een derde frame is dat van controle, de instroom zou onbeheersbaar zijn. En tenslotte, de kosten baten analyse van de vluchtelingen en migranten is negatief. Zij profiteren van een economisch paradijs en lokale, kwetsbare mensen blijven in de kou.
Ook de media werken mee aan het ontstaan van dergelijke denkkaders, door het gebruik van bepaalde woorden en begrippen of door de keuze van de beelden die ze tonen. Zo lokken beelden van colonnes vluchtelingen een gevoel van bedreiging uit. Een solitaire dolende mens zal eerder mededogen oproepen.
Welwillendheid
Mensen die welwillend tegenover nieuwkomers staan, kunnen een aantal counterframes formuleren, meestal humanitair geïnspireerd. Vluchtelingen en migranten zijn onschuldige slachtoffers of zelfs helden die tal van gevaren trotseerden. Ze dragen bij aan de diversiteit van onze samenleving, we kunnen met hen een win-win situatie opbouwen. En natuurlijk zijn het allemaal mensen, die onze aspiraties delen en bovendien is de geschiedenis door volksverhuizingen gekenmerkt.
Frames en counterframes, ze wijzen erop hoever meningen uit elkaar kunnen liggen. De verschillen overbruggen, vergt meer dan een discussie.
Mensen overtuigen werkt niet, zo luidt een simpele maar waarachtige stelregel van ‘Other Talk’. Eerder bereik je het tegenovergestelde effect, argumenten roepen tegenargumenten en nog grotere weerstand op.
‘Ik heb niemand van gedachte doen veranderen’
De erudiete Joodse schrijver Amos Oz vertelde op het einde van zijn leven over zin en onzin van ‘overtuigen’. Dit in een gesprek met zijn uitgeefster Shira Hadad waarvan de neerslag in het boekje ‘What makes an apple?’ is te vinden.
Jarenlang schreef hij, behalve schitterende boeken, haast wekelijks opiniestukken voor diverse Hebreeuwse kranten. Ook werd hij door politici uitgenodigd om zijn standpunt toe te lichten.
Als mede-oprichter van de ‘Peace now’ beweging pleitte hij onvermoeibaar voor de twee-staten oplossing. Krantenlezers en politici loofden zijn prachtige stijl, woordkeuze en eloquentie. ‘Maar geen mens die zijn overtuiging bijstelde’, moest Amos Oz spijtig vaststellen. ‘In heel mijn leven heb ik niemand, werkelijk niemand, van gedachte doen veranderen.’
Het goede nieuws is dat je je standpunt en je keuze helemaal niet hoeft te verantwoorden. Je mag onvoorwaardelijk vanuit je eigen streven vertrekken wanneer je tegenover een andere partij staat. ‘Wij stoppen onze energie daarin en besteden ons budget daaraan, dat is onze beslissing omdat wij inclusief werken.’
Competenties heruitvinden
Laten zien wat je met de nieuwkomers mensen bereikt, werkt overtuigender dan argumenteren. Feiten zijn sterker dan woorden, weten de medewerkers Veerle en Joke van Other Talk.
Hoe je dat kunt aanpakken?
Het is belangrijk dat deze mensen zachtjesaan in onze samenleving binnenkomen. Spontane, vriendelijke contacten zorgen voor een voorzichtige verbinding. Neem hen op in je omgeving. Probeer hen op een informele manier te integreren. Zo leren ze de taal, het is immers wezenlijk dat ze hun mening kunnen duidelijk maken.
Een uitwisseling tussen de bestaande omgeving en nieuwkomers kan bovendien de inzichten veranderen.
Buurtbewoners die op zijn zachtst gezegd sceptisch tegenover vluchtelingen en migranten staan, zijn vaak aangenaam verrast bij een echt contact. Wanneer mensen vanuit een eigen standpunt kijken, komen bij een ontmoeting die standpunten samen. De stukjes vallen op hun plaats en de puzzel is weer wat meer compleet.
Verder is het belangrijk om resultaten zichtbaar te maken. Betrek zoveel mogelijk nieuwkomers bij de projecten zodat ze kunnen laten zien wat ze in hun mars hebben.
Voor deze nieuwkomers zelf helpt het om hun zelfvertrouwen terug te vinden, een geloof in eigen kunnen. Ze hebben vaak onmenselijke ervaringen achter de rug. Het vergt drie tot vijf jaar om daar enigszins overheen te komen. Dus geef hun tijd. Ze kunnen een hele bagage hebben, intellectueel of anderszins. Maar in het proces van de-humanisering dat ze doormaakten ging die verloren, dus moeten ze hun eigen competenties herontdekken.
Als ze eenmaal gesetteld raken, vormen zij de sleutelfiguren. Voor andere nieuwkomers zijn ze een rolmodel en voor de omgeving een bewijs dat ze hier hun plaats vinden en functioneren.
Meer over het discussiemodel van Other Talk op vluchtelingenwerk.be/other talk
Foto: Joke Dillen en Veerle Steppe, medewerkers van Caritas Vlaanderen, gaven toelichting bij ‘Other Talk’ tijdens een recente vergadering van de Onthaalgroep Vluchtelingen Grimbergen.
‘Wat houdt jullie bezig, wat doen jullie zoal?’ zijn vragen die misschien niet eens rechtstreeks worden gesteld maar in elke losse babbel met vrienden of familieleden besloten zitten. Als duidelijk wordt dat je ‘iets’ met of voor vluchtelingen doet, wordt er misschien wel gefronst of zelfs een heus discours voorbereid over zin en onzin van…